Το  Αντίδωρο

 

 

        Το Αντίδωρο καθιερώθηκε αρκετά νωρίς στην Ανατολική Ορθόδοξο Εκκλησία για εκείνους που δεν θα έπαιρναν μέρος στη Θεία Λειτουργία, δηλαδή δεν θα μετελάμβαναν του Παναγίου Σώματος και Αίματος του Κυρίου, ώστε να μη φύγουν από τον Ναό χωρίς καμία ευλογία. Σήμερα βλέπουμε να παίρνουν αντίδωρο και εκείνοι που κοινώνησαν και πρόκειται μάλλον για πλεονασμό. Τους δίδεται όμως ώστε να "ξεπλύνουν" το στόμα τους από τους μαργαρίτες, για την τελεία δηλαδή κατάποση της Θείας Κοινωνίας.

       Πρέπει να σημειωθεί και ιδιαιτέρως να τονισθεί οτι τυγχάνει αδιανόητο για τους πρώτους χριστιανούς να παρίστανται στην Θεία Λειτουργία και να μην κοινωνούν.

       Σύμφωνα με τον 8ο και  69ο κανόνες των Αγίων Αποστόλων αφορίζονται οι χριστιανοί που δεν παραμένουν μέχρι τέλους της Θείας Λειτουργίας ή που δεν κοινωνούν.

       Για να αποφευχθεί η ποινή κατά των μη κοινωνούντων η Εκκλησία καθιερώνει το Αντίδωρο: "ώστε καρτερείν εξ ανάγκης και αυτούς τους μη δυναμένους μεταλαβείν των Αχράντων Μυστηρίων μέχρι της ευχής της απολύσεως, ίνα λάβωσιν εκ των χειρών του ιερατεύσαντος την ευλογίαν του ηγιασμένου κλάσματος (αντίδωρο)".

       Και τι είναι το αντίδωρο;

 

     

  Κατά τον μέγα λειτουργιολόγο μας, Άγ. Συμεών Αρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης (15ο αι.) "(το αντίδωρον) ηγιασμένος εστιν άρτος εν τη προθέσει προσενεχθείς, εξ ου το μεσαίτατον εκβληθέν και ιερουργηθήναι προσενεχθέν, ούτος ύστερον, ως και τη λόγχη σφραγισθείς και θεία δεξάμενος ρήματα, αντί των δώρων, των φρικτών δηλαδή μυστηρίων, τοις μη μετασχούσι τούτων παρέχεται".

      

 Το αντίδωρο λοιπόν είναι τα περισσεύματα του προσφόρου από το οποίο εξήχθη ο Αμνός, το κομμάτι δηλαδή του προσφόρου με το  ΙΣ ΧΣ ΝΙ ΚΑ, το οποίο μετεβλήθη κατά την Αναφορά της Θείας Λειτουργίας σε Σώμα Χριστού.

        Αυτό το πρόσφορο κατά τους Πατέρες και ερμηνευτές συμβολίζει το παρθενικό σώμα της Παναγίας μας από το οποίο προήλθε ο ενσαρκωθείς Υιός του Θεού. "τι δ'  άλλο εστί το λειπόμενον ή ο του παρθενικού σώματος μερισμός της ευλογίας και προσφοράς;". (Θεόδωρος Ανδίδων).

        Αυτός ο άρτος (το πρόσφορο) προσήχθη στα άγια, όπως η Παναγία μας τριετίζουσα προσεφέρθη στο Ναό, και από αυτόν απεκόπη ο αμνός, όπως από εκείνην γεννήθηκε ο Χριστός.

        Επειδή όμως συνήθως δεν αρκεί αυτό το πρόσφορο, ευλογείται δια της υψώσεως και άλλος άρτος κατά τον θεομητορικό ύμνο, που παρεμβάλλεται στην Θεία Λειτουργία, δηλαδή το "Άξιον εστί".

        Σε καμία περίπτωση όμως το αντίδωρο δεν θεωρείται ισότιμο και ισάξιο με την Θεία Κοινωνία. Είναι μία ευλογία εξ αγάπης της Εκκλησίας προς τους πιστούς. "Ευλογία Κυρίου και έλεος έλθει επί σε" εύχεται ο Ιερέας  στον πιστό δίδοντάς του το αντίδωρο. Γι΄αυτό και κανένας πιστός δεν πρέπει να φεύγει από την Εκκλησία μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας χωρίς να πάρει το αντίδωρο από το χέρι του λειτουργού Ιερέως.

 

      

        Είναι κακή η συνήθεια να διανέμεται το αντίδωρο στο παγκάρι από τους επιτρόπους, που είναι λαϊκοί, είτε να λαμβάνεται δι'  αυτοεξυπηρετήσεως από τους ίδιους τους πιστούς. Παίρνοντας κανείς το αντίδωρο από το παγκάρι στερείται της ευκαιρίας να λάβει την ευλογία του λειτουργού Ιερέως φιλώντας του το χέρι.

       Γράφει ο Άγ. Νικόλαος Καβάσιλας, σπουδαίος ερμηνευτής της Θείας Λειτουργίας: "οι δε (πιστοί) συν ευλαβεία πάση δέχονται (το Αντίδωρο) και καταφιλούν την δεξιάν, ως αν προσφάτως αψαμένην του Παναγίου Σώματος του Σωτήρος Χριστού και τον εκείθεν αγιασμόν και δεξαμένην και μεταδούναι τοις ψαύουσι δυναμένην".

       Η σωστή λοιπόν τάξη των Ορθοδόξων είναι να περνούν με τη σειρά εμπρός από τον λειτουργήσαντα Ιερέα και έχοντας τις δύο παλάμες των ανοικτές σε σχήμα σταυρού, ασπαζόμενοι το χέρι του να παίρνουν το αντίδωρο. Μερικοί βεβαίως πιστοί δεν έχουν συνηθίσει να ασπάζονται το χέρι του Ιερέως των παίρνοντας το Αντίδωρο. Κάνουν λάθος και μάλιστα σοβαρό διότι το χέρι εκείνο πριν λίγο έψαυσε την ακήρατον κορυφήν του Δεσπότου Χριστού, Τον τεμάχισε κλπ.

        Ευλαβής είναι και η συνήθεια ορισμένων χριστιανών να παίρνουν το αντίδωρο μαζί τους ώστε να το τρώγουν τις ημέρες που δεν θα εκκλησιασθούν, όπως επίσης και η ευλάβεια - κυρίως των μεγαλυτέρων - να προσέχουν ώστε να μην πέσει κάτω και πατηθεί ούτε ένα μικρό ψίχουλό του, αφού συμβολίζει την Παναγία μας, έχει δε ευλογηθεί ιδιαιτέρως. Πάντως το Αντίδωρο τρώγεται απαραιτήτως από νηστικούς και δεν συνοδεύει για παράδειγμα τον καφέ ή το φαγητό μας.

        Είναι κρίμα δε να φεύγουν κάποιοι από το Ναό χωρίς ούτε και αυτή την ευλογία του αντιδώρου και του ασπασμού των χειρών του λειτουργήσαντος Ιερέως , προβάλλοντας ως δικαιολογία την τέλεση των Μνημοσύνων ή το προχωρημένο της ώρας και την πληθώρα του κόσμου.

       Δυστυχώς μόνον στον εκκλησιασμό μας πιάνουν βιασύνες και δεν διαθέτουμε 10 - 15 λεπτά παραπάνω που θα διαρκέσει ίσως η τελετή του Μνημοσύνου μαζί με την διανομή του Αντιδώρου.

       Η τάξη, λοιπόν, και η ευπρέπεια πρέπει να χαρακτηρίζει πρωτίστως τους Ορθοδόξους που οφείλουν και να ορθοπρακτούν!

 

πηγή: iamatikos.gr